Gjatë muajit nëntor SHBA Tirana ka qenë “e mbyllur”. Gripi Covid-19 na detyroi të tërhiqemi përkohësisht nga veprimtaritë që organizojmë.

Por disa anëtarë nga shoqata kanë gjetur mundësi që individualisht ose me grupime të vogla të shijojnë fundjavët në natyrë. Fotot në vijim e përshkruajnë këtë dukuri që shfaqet për çdo muaj nga anëtarët tanë, por që këtë muaj ka qenë më e theksuar krahasuar me muajt e tjerë të vitit.

Në këtë kronikë, midis fotove do të shikoni edhe nje foto të veçantë: Foton e Vitit.

Gjithashtu në këtë kronikë do keni rastin të lexoni një leksion të shkurtër për Ecjen në Natyrë, temë kjo e nevojshme që të lexohet për rikujtesë nga anëtarët e shoqatës.

Dajti në vjeshtë (majtas), Buvilla

Në malësinë e Tiranës (majtas), fruta nga trëndafili i egër

Beonardi Cuni (majtas) dhe Nebi Ganellari

Ismail Shehu (majtas) dhe Loren Rroco

Irena Bakalli Negro (majtas) dhe Asim Toro

Foto e Vitit

Kroni dhe Kozeta

Ecja në natyrë

Në daljet në natyrë apo në ngjitjet malore aftësia e shprehia bazë është ajo më e thjeshta e ditës për thuajse këdo: ecja. Porse sikundër aftësia që keni për të shkruar nuk ju mjafton që të bëheni shkrimtar, edhe aftësia për të ecur nuk domethënë se jeni një ecës i përgatitur për lëvizjet në natyrë. Për të qënë i tillë ju duhet racionalitet në ecje, ju duhet të mësoni si të ecni në terrenin që ndryshon vazhdimisht dhe të mundeni që njëherësh të mbartni rancin. Le të ndalemi në disa nga elementët më të rëndësishëm të ecjes nën një kënvështrim nga i cili ndoshta nuk e keni parë apo menduar më parë.

Shpejtësia e ecjes ka rëndësi të veçantë në teknikën e ecjes në natyrë. Në natyrë më e shumta e fillestarëve ecin o më shpejt, o më ngadalë nga sa duhet. Fillestarët më të rinj në moshë ecin shpejt, sidomos kur janë në grup. Në këto raste të ecësh shpejt është baraz me të lodhurit shpejt. E pse duhet të lodheni kur keni mjaft kohë për të arritur synimin dhe mundësi të këndelleni e t’i gëzoheni pamjeve e kurioziteteve që u rrethojnë tek dilni në natyrë? Një mënyrë për të kuptuar nëse po ecni shpejt (por që nuk është e mjaftueshme) është të kontrolloni nëse e mbani të njejtën shpejtësi çdo orë të ecjes. Nëse nuk ruhet kjo shpejtësi kjo d.m.th. se po ecni shpejt. Gabim tjetër është të ecurit shumë ngadalë. Të ecurit më shpejt nga sa duhet bëhet lodhës, por po kështu bëhet edhe të ecurit e ngadaltë.

Si rregull trupi ankohet mjaft kohë para se të dëmtohet a lodhet. Muskujt mundet tu dhembin, por atyre do u duhen edhe dhjetë a më shumë kilometra për të punuar; mushkëritë mundet të gulçojnë por ashtu duke gulçuar ju duhet të ecni edhe disa kilometra të tjera. Në një farë mase një farë shkalle të vuajturi e duruari është e pashmangshme gjatë rrugës së mbulimit të distancave të largëta.

Shpejtësia e përshtatëshme e ecjes ndryshon gjatë ditës. Së pari, para nisjes, përgatituni duke bërë ca ushtrime: gjymtyrëve, ijeve, shpinës e shpatullave. Jo më shumë se 3-6 minuta. Më tej, në fillim ecni ngadalë që të përgatitet trupi për “kërkesat” e ditës ndaj tij. Pas pak zgjateni a shtriheni hapin dhe me vullnet e mbani këtë shpejtësi për një farë kohe që kështu trupi ta përjetojë këtë “marsh”. Nga ana fiziologjike kjo d.m.th. se zemra tuaj ka rritur numrin e rrahjeve për minutë, gjaku u qarkullon më shpejt dhe muskujt janë liruar. Ndërkohë, nga ana psikologjike këto janë çaste kur ju ndjeheni të fortë dhe të gëzuar. Eshtë edhe koha kur jeni duke e mësuar trupin me një “marsh” të ri (por edhe të fundit).

E ndryshoni shpejtësinë në vartësi të shtegut: çapitni njëtrajtësisht në të përpjeta; e rrisini tempin nëse pjerrësia e shtegut bie. Sekush ka një “shpejtësi të natyrshme” e cila ka rezultat më të mirë për konditat e momentit: koha e ditës, pjerrësia e shtegut, pesha që mbartni, etj. Gjeni shpejtësinë tuaj të natyrshme dhe qëndroni me të (e mbani atë) sepse duke ecur më shpejt ose më ngadalë nga ajo ju vetëm do ja shtoni lodhjen vetes.

Hapi shlodhës është i rëndësishëm për të kontrolluar shpejtësinë tuaj dhe për të kufizuar lodhjen. Ai ka rëndësi të përdoret kur ecim në pjerrësi apo në shpate me borë apo akull dhe përdoret kurdo kur shalët ose mushkëritë kanë nevojë për ca riaftësim në ecje e sipër. Sapo ta mësoni, do e përdorni atë shpesh.

Në hapin shlodhës, si rregull, shpejtësia e ecjes është e ulët sepse për çdo hap ka një ndërprerje. Shlodhja ndodh mbasi njëra këmbë ka lëvizur përpara për hedhjen e hapit të dytë/të rradhës. E mbështetni tërë peshën e trupit në shalën e pasme ndërkohë që shlodhni muskujt e shalës së hedhur përpara. Ka rëndësi: mbani shalën e pasme drejtë dhe të kyçur në gju që kështu ashti, jo muskuli, të mbajë peshën.

Sinkronizoni frymëmarrjen me sekuencën. Në një sekuencë tipike, ju mund të merrni rishtaz frymë për çdo hap – por numri i frymëmarrjeve për hap mundet të jetë më pak ose më shumë në vartësi të vështirësisë së punës që po kryeni. Me një frymëmarrje për hap, merrni frymë ndërkohë që sillni këmbën e pasme përpara; nxirrni frymën ndërkohë që shala e parme pushon dhe shala e pasme mban peshën trupore. E përsëritni këtë sekuencë. Nëse jeni diku në male të larta (mbi 3000 metra), mushkëritë kanë nevojë për një ndalesë më të gjatë; nganjëherë tre a katër frymëmarrje për çdo hap. Bëni një përpjekje të vetëdijëshme për të marrë frymë thellë. Gjithashtu në lartësi të mëdha pini ujë me gllënka të vogla ngase ndryshe do të keni ndërprerje në frymëmarrje (do u ndryshojë për një moment ritmi i frymëmajrjes duke u këmbyer a zëvendësuar me gëlltitjen e ujit).

Qetësia mendore është e rëndësishme në hapin e shlodhjes. Monotonia e shpejtësisë, veçanërisht në terrenet me borë dhe akull, mund të minojë moralin. Kjo është pjesërisht e vërtetë nëse ju jeni thjeshtë duke ndjekur një ngjitës tjetër në udhën përpjetë dhe nuk keni për të treguar kujdes për gjetjen e rrugës apo hapjen e gjurmës që të mobilizoni të menduarit tuaj. Por jini të kujdesëshëm: ju duhet t’i besoni teknikës që t’i “bluani” kilometrat ngadalë e pa ndërprerje, madje edhe kur maja duket se nuk po ju afrohet.

Pushimet e plota janë të domosdoshme për këdo. Mbas 30 minutash (ose edhe më shpejt, në vartësi nga pjerrësia e terrenit ku marshoni) nga fillimi i marshimit/ngjitjes ndaluni për një pushim korrigjues e shkriftues. Kjo i ndihmon secilit që të rilidhë këpucët (mundet të jenë lidhur shtrënguar ose lirshëm), të përshtasë rripat shtrëngues të rancit, të shtojë a të heqë diçka nga veshja, etj.

Mos harroni të kujtoni grupin për kryerje të nevojave personale para veshjes së pajimeve dhe para nisjes për marshimin e ditës. Nëse grupi përbëhet nga të dy gjinitë, duhet të tregohet kujdes për të patur pushime, me dy grup gjinitë të ndara, për nevoja personale. Mos harroni se ka njerëz të turpshëm për të kërkuar një gjë të tillë.

Në kohën e fillimit të marshimit, pra në kohën që trupi tuaj është ende i freskët, kryeni pushime të shkurta çdo 60 ose 90 minuta. Pushoni në këmbë ose në një pozicion gjysëm të pjerrët duke u mbështetur sipas rastit në kazmën alpine, në një pemë, shkëmb a pjerrësi, për të lëruar shpatullat nga ngarkesa e rancit. Ndërkohë merrni frymë thellë si dhe hani dhe pini diçka.

Më vonë gjatë ditës lodhja mundet tu kërkojë ndalesa më të zgjatura për ripërtëritje dhe ja vlen që pushime të tilla të organizohen çdo dy orë. Kur vjen koha për një pushim (ndalesë), vëzhgoni rrotull për një vend me sa më shumë përparësi për grupin: ujë, panoramë, pjerrësi jo të bezdisëshme për ju e për mos rrokullisjen e rancit. Mos harroni të vishni diçka që të shmangni ftohjen e muskujve. Por mos e zgjasni pushimin. Nuk është e këndshme (madje është e mundimshme) që muskujt të rifillojnë veprimtarinë e tyre pas një pushimi të zgjatur (15 minuta janë mëse të mjaftueshme për të pushuar).

Kujdes: në mënyrë që nga pushimi të përfitojnë të gjithë, mos lejoni shkëputje në grup dhe mos organizoni pushim kur nuk keni nevojë për të. Pushoni kur e keni të domosdoshme.

Ecja teposhtë është më pak e lodhëshme se ecja në të përpjeta, por shpesh ajo është e shoqëruar edhe me të papritura: më shumë aksidente ndodhin në të tatëpjeta se sa në të përpjeta. Tek shkojmë teposhtë pesha trupore “shëmbet” dhe godet në kofshët dhe këmbët. Majat e gishtave mblidhen në krye të këpucëve. Tronditjet nga këmbët shkojnë lart dhe marrin tërë trupin dhe në fund të ditës shfaqja e flluskave në këmbë dhe dëmtimi i gjunjve, dhimbja e kokës, e shpinës, apo edhe thonjtë e nxirë mundet të jenë inventari më i pranueshëm i dëmtimeve.

Ngjitësit me përvojë përdorin ca teknika për të lehtësuar a shmangur dëmtimet në të tatëpjetat. I shtrëngoni lidhset e këpucëve që kështu këmba të mos “llokoçitet” në këpucë dhe gishtërinjtë të rrinë pranë njëri tjetrit. Nëse e keni kazmën ose keni shkopinj skishë i përdorni që hera herës një pjesë të peshës goditëse në zbritje t’ja kaloni, nëpërmjet tyre, krahëve. Ruani një shpejtësi zbritje e cila është më e vogël se ajo që ua dikton tërheqja gravitacionale. I përkulni gjunjët që të absorboni çdo hap dhe i mbështetni këmbët në truall e ngadalë, a thua se i keni të dëmtuara. Kjo do bëjë që tu lodhen pjesët e sipërme të muskujve të kofshëve. Dhe mos harroni se pushimet, tek zbrisni, janë po aq të rëndësishme sa edhe ato tek ngjiteni.

Ecjet lart apo poshtë janë më të pëlqyera se sa ecjet e tërthorta (traversimi). Ecja e tërthortë të përdredh kyçet e këmbëve dhe gjunjëve, përdredh vithet dhe të prish drejtpeshimin. Nëse e keni të mundëshme të shmangni kalimet tërthore e bëni pa mëdyshje: është më mirë të shkoni në një itenerar që shkon përpjetë ose teposhtë edhe sikur tu duhet të kryeni një ecje më të zgjatur. Gjithnjë shikoni për pjesë rruge që mundet të jenë të sheshta, apo sa më të sheshta, ngase ato ndikojnë në shlodhjen e muskujve ndërkohë që ecni.

Ngjitja në grup, ose lëvizja në grup, përfshin dhe kërkon një sërë veprimesh njerëzore si dhe marrje parasysh të rrethanave të cilat ndihmojnë për ta bërë udhëtimin më të efektshëm dhe më të gëzueshëm.  Kështu:

• Shmangni qëndrimin shumë pranë njëri tjetrit. Mbani një distancë prej 3-5 hapa larg njëri tjetrit.
• Kazmën e mbërtheni si duhet në ranc. Nëse e mbani në dorë e përdorni ose e mbani në pozicion të tillë që thumbi i saj të jetë në shikimin tuaj.
• Mos qëndroni shumë mbrapa. Një gjë e tillë do u bëjë që të humbisni komunikimin me grupin, ndërkohë që do e detyroni grupin që hera-herës të presë për ju.
• Shikoni shokun mbrapa teksa duke ecur keni marrë përpara një degë peme. E ndihmoni si të mundeni ndjekësin tuaj që të mos fshikullohet nga dega.
• Bëni mënjanë tek ndaleni për të përshtatur veshjen a gjësend tjetër, apo për të bërë një fotografi. Nëse është e mundur mënjanohuni mbi dhe jo nën pjerrësinë a shtegun ku po kalohet.
• Nëse keni nevojë për një moment që të kaloni përpara, kërkoni leje e “mos përdorni brrylat.”
• Nëse takoni një grup që lëviz në drejtim të kundërt me ju, silluni njerëzishëm. Rregulli është që ata që janë në të tatëpjetë i hapin rrugë (bëjnë dy-tre hapa mënjanë) atyre që shkojnë përpjetë që të mos u ndryshojnë ritmin e ngjitjes.
• Vendosni një ritëm lëvizje (ecje) të përshtatshëm, të tillë që nuk i raskapit ata që janë të ngadalshëm në grupin tuaj. Nëse shikoni se dikush ka mbetur pas, e përshtatni tempin e ecjes me mundësitë e tij/saj.
• Më të ngadaltin e grupit e vini në krye të grupit. Kjo do ndikojë tek ai/ajo që të rrisë shpejtësinë e ecjes.
• Mos lejoni askënd të ecë i vetëm, si në krye e në fund të kolonës.
• Nëse dikush është tepër i ngadaltë, e ktheni me një person të dytë dhe lini një vend takimi me të; mundësisht përcaktoni edhe kohën se kur mundet të takoheni rishtaz.
• Vendosni në krye e në fund të kolonës ata të cilët e njohin itenerarin dhe/ose kanë përvojë. Në këtë rast, nëse itenerari është i njohur, caktoni me kohë se ku do të jenë pikat e grumbullimit për pushim. Kjo do mundësojë grupin të lëvizë me nëngrupe të vogla dhe me shpejtësi të nëngrupit.
• Jini gazmor dhe mos u tregoni i pavarur. Silluni në atë mënyrë që do të donit të sillet një tjetër me ju gjatë shoqërisë në ngjitje.

Përgatiti Aleksandër Bojaxhi